چرا پوتین نگران روبل بی‌ثبات روسیه است؟

– ارزش روبل در سال جاری به قدری سقوط کرد که “ولادیمیر پوتین” رئیس‌جمهور روسیه مداخله کرد و ضمن هشدار به بانک مرکزی روسیه به دولت آن کشور گفته بود که برای توقف جریان خروجی و کاهش نوسانات در بازارهای مالی تمام نهادهای کشور باید با یکدیگر همکاری کنند. این ارز که در بدترین وضعیت عملکرد در بازارهای نوظهور در سال ۲۰۲۳ میلادی قرار داشت از بدتر شدن تجارت خارجی در بحبوحه تحریم‌های بین‌المللی به دلیل جنگ در اوکراین نیز متضرر شده است. این سقوط تهدیدی برای تشدید تورم است و باعث کاهش استاندارد زندگی در آستانه انتخابات ریاست جمهوری روسیه شده است.
کاهش ارزش روبل از مدت‌ها پیش به بحث‌ها در مورد اعمال مجدد برخی از کنترل‌های سرمایه‌ای دامن زده است. دولت روسیه تاکنون تنها به صادر کنندگان بزرگ توصیه کرده که بخش عمده درآمدهای ارز خارجی خود را به صورت داوطلبانه در بازار بفروشند در حالی که بانک روسیه یک افزایش اضطراری نرخ را انجام داده است.
ارزش روبل که نرخ مبادله‌ای شناور دارد در سال جاری تاکنون حدود ۲۳ درصد در برابر دلار کاهش یافته است. چنین وضعیتی آن ارز را در کنار لیر ترکیه و پزوی آرژانتین به عنوان ارزهایی با بدترین عملکرد در بازارهای نوظهور قرار داده است. روبل برای مدتی در ماه آگوست برای اولین بار از زمان حمله روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ کمتر از ۱۰۰ بازای هر دلار بود. بدتر شدن تجارت خارجی یکی از دلایل اصلی کاهش ارزش روبل بوده است.

جریان واردات روسیه از سال گذشته تاکنون افزایش یافته در حالی که محدودیت‌های اعمال شده بر فروش انرژی روسیه از جمله تعیین سقف قیمت نفت منجر به کاهش مداوم صادرات روسیه شده است. در نتیجه، ورودی ارز در حال کاهش است، اما تقاضا برای آن هم از سوی واردکنندگان و هم از سوی خانوارها که هم چنان پس‌انداز خود را به خارج از کشور منتقل می‌کنند کماکان قوی بوده است.

۲- روبل ضعیف چه خطری برای اقتصاد روسیه به همراه خواهد داشت؟

روبل ضعیف می‌تواند تورم را افزایش دهد که به استانداردهای زندگی روس‌ها آسیب خواهد رساند. افزایش قیمت‌ها می‌تواند دقیقا در زمان نامناسبی از نظر سیاسی در داخل روسیه به اوج خود برسد یعنی پیش از انتحابات ریاست جمهوری در ماه مارس آینده که در آن هنگام کرملین امیدوار است پوتین بار دیگر به عنوان رئیس جمهور انتخاب شده و از حمایت کامل مردم روسیه برخوردار شود. این زمان‌بندی می‌تواند به دولت انگیزه دهد تا در صورت شکست اقدامات فعلی اقدامات بیش تری را برای حمایت از پول ملی و مهار تورم انجام دهد. علاوه بر این، تصمیم بانک روسیه در ماه آگوست مبنی بر افزایش شدید نرخ بِنچمارک* خود از ۸.۵ درصد به ۱۲ درصد نیز با خطر کُند شدن مواجه است.

۳- چه اقدماتی در حال حاضر صورت گرفته است؟

بانک روسیه بارها مداخله مستقیم در بازار برای حمایت از نرخ ارز را رد کرده و ترجیح می‌دهد بر بسته ابزار استاندارد سیاست پولی خود تکیه کند. با این وجود، بانک مرکزی روسیه خرید ارز خارجی را برای پر کردن صندوق ثروت ملی روسیه یا همان صندوق رفاه ملی تا پایان سال ۲۰۲۳ میلادی متوقف ساخته است. هم‌چنین، بانک مرکزی جلسه‌ای اضطراری را برای افزایش نرخ‌ها به جای منتظر ماندن تا زمان برنامه ریزی برای جلسه بعدی تشکیل داد.

دولت روسیه درباره تمدید برخی از اقداماتی که برای جلوگیری از سقوط روبل در آغاز جنگ در اوکراین اتخاذ کرده بود؛ مصمم است. این موارد می‌تواند شامل فروش اجباری درآمد حاصل از صادرات به ارز خارجی در بازار داخلی و هم چنین کنترل‌های جزئی سرمایه مانند ممنوعیت سود سهام و پرداخت وام در خارج از کشور باشد. دولت روسیه از پایان ماه آگوست از اعمال محدودیت‌های سخت گیرانه‌تر خودداری ورزیده و منتظر است ببیند آیا صادرکنندگان اصلی روسیه پس از درخواست پوتین برای تثبیت روبل ارز بیش‌تری را داوطلبانه خواهند فروخت یا خیر.

۴- چرا بانک مرکزی روسیه برای حمایت از روبل دخالت نمی‌کند؟

بانک روسیه برای رسیدن به نرخ تورم ۴ درصدی خود در سال آینده تلاش می‌کند و تضعیف روبل شرایط را پیچیده‌تر می‌سازد. هشدار در مورد تلاش بانک مرکزی برای مداخله در بازار ارز می‌تواند منجر به دوره عمیق‌تر کاهش ارزش روبل شود.

۵- دولت روسیه وضعیت را چگونه می‌بیند؟

کرملین از پوتین می‌خواهد که در انتخابات نزدیک‌تر سهم بی‌سابقه‌ای از آرا را بدست آورد. دولت هزینه‌های بودجه برای برنامه‌های اجتماعی را افزایش داده که می‌تواند به این موضوع کمک کند. با این وجود، تضعیف روبل برخی از رشد درآمدهای واقعی را که تا حدی به دلیل افزایش دستمزد بخش دولتی بود تضعیف می‌کند. با این وجود، وزارت دارایی مزیتی را در کاهش شدید ارزش روبل می‌بیند، زیرا این امر باعث افزایش درآمد روبلی می‌شود، چون دولت به دنبال راه‌هایی برای تامین مالی هزینه‌های بودجه است که در بحبوحه جنگ کماکان بالاست.

۶- تحریم‌ها چگونه تجارت با روبل را تغییر می‌دهند؟

در مقایسه با دوره پیش از جنگ اوکراین امروز دلار کم‌تری در بازار روسیه وجود دارد. معاملات دلار و روبل در پی تحریم‌های گسترده‌ای که سیستم مالی روسیه را هدف قرار داده کاهش یافته است. این تحریم‌ها کرملین و شرکت‌های روسی را مجبور ساخته از استفاده از دلار و یورو در مبادلات تجاری خارجی خود عقب‌نشینی کرده و ارز کشورهایی را که از پیوستن به هرگونه محدودیت تنبیهی علیه روسیه خودداری ورزیده اند را مورد استفاده قرار دهند. در نتیجه، یوان چین اخیرا جایگزین دلار آمریکا به عنوان پرمعامله‌ترین ارز در مسکو شده است. بانک روسیه نیز در اقدامی نمادین ترتیب فهرست نرخ‌های مبادله را در وب سایت خود تغییر داد و یوان را در صدر در جایی که به طور سنتی جایگاه دلار بوده نمایش داده است.

۲۲۰